Paraphrasis Wojciecha Tylkowskiego – na pograniczu przekładu i objaśnienia

Z radością zawiadamiamy, że nakładem Wydawnictwa KUL ukazała się książka naszej doktorantki, mgr Zofii Bryłki-Baranowskiej pt. Paraphrasis Wojciecha Tylkowskiego – na pograniczu przekładu i objaśnienia. Monografia powstała na podstawie pracy magisterskiej wyróżnionej pierwszą nagrodą w XXI edycji Konkursu im. Czesława Zgorzelskiego w kategorii językoznawczej. Promotorem pracy była prof. UAM dr hab. Dorota Rojszczak-Robińska.

Streszczenie:

Przedmiotem opracowania jest Paraphrasis Wojciecha Tylkowskiego SJ (1624-1695), utwór mało znany, dotychczas niebadany przez językoznawców. Dzieło uznawane było za prozatorski przekład Księgi Psalmów bądź modlitewnik, co nie oddawało specyfiki tekstu i utrudniało jego interpretację. Celem rozprawy jest określenie, czym jest Paraphrasis oraz opis złożonej relacji przekładu i objaśnień w dziele jezuity. Utwór Tylkowskiego zawiera wykłady noematycznych sensów Księgi Psalmów – dosłownego, alegorycznego, anagogicznego oraz tropologicznego. Egzegeza przeprowadzona została przy pomocy parafrazy, w obrębie której znalazły się objaśnienia wielorakiego typu, przypominające glosy, postylle czy argumenty, a także uwagi trudniejsze do sklasyfikowania. Zaburzyły one integralność tekstu. W opracowaniu zanalizowano poszczególne wykłady oraz objaśnienia przy wykorzystaniu metody komparatystycznej. Zagadnienia omówione zostały w porządku problemowym. Rozprawa pozostaje na granicy historii języka, tekstologii oraz teologii. Czerpie z elementów biblistyki, a w szczególności z noematyki i proforystyki. Na podstawie analiz zaproponowano nową interpretację Paraphrasis jako parafrazy-komentarza stworzonego w celach dydaktycznych dla niższego duchowieństwa.

Abstract [eng]:

Wojciech Tylkowski’s Paraphrasis – between translation and explanation

The subject of the study is Paraphrasis by Wojciech Tylkowski SJ (1624-1695), a little-known work not yet studied by linguists. It was considered a prose translation of the Book of Psalms or a prayer book, which did not reflect the specificity of the text and made its interpretation confusing. The dissertation aims to define what Paraphrasis is and to describe the complex relation of translation and explanation in the work of the Jesuit. Tylkowski’s work contains lectures on the noematic meanings of the Book of Psalms – literal, allegorical, anagogical and tropological. The exegesis was carried out through paraphrase, within which there were explanations of various types, resembling glosses, postilles or arguments, and remarks more complex to classify. It has decreased the integrity of the text. The study analyzes individual lectures and explanations using the comparative method. The issues were discussed in problem order. The dissertation remains on the border of the history of language, textology and theology. It draws on elements of biblical studies, especially noematics and prophecy. Based on the analysis, Paraphrasis was interpreted as a paraphrase-commentary created for didactic purposes for the lower clergy.